Hoe Tata Steel Nederland economische waarde creëert

www.fd.nl – Grote Nederlandse ondernemingen zijn bij uitstek gevoelig gebleken voor de verleidingen van het Angelsaksische ondernemingsmodel. De KLM heeft zich, voorafgaande aan de alliantie met Air France, vergeefs aangeboden aan British Airways, Shell is inmiddels een onderneming naar Engels recht, Akzo Nobel heeft Organon opgeofferd aan de City.

De enige grote Nederlandse onderneming die wel, en met succes, weerstand heeft geboden aan deze verlokking en een op maat gesneden model heeft ontwikkeld, is Tata Steel Nederland. Ooit bekend als de Koninklijke Hoogovens, in 1999 opgegaan in Corus, waarna Corus in 2007 werd overgenomen door Tata Steel.

Vergelijking van beide modellen leert het volgende.

In het Angelsaksische wereldmodel wordt de onderneming geacht de belangen van de aandeelhouders te dienen. Om de aandeelhouders flexibiliteit te bieden is een beursnotering gewenst. Het opvoeren van de winst per aandeel, liefst met een jaarlijks stijgend percentage, fungeert als mantra. Het geloof dat daardoor de beurskoers en dus het aandeelhoudersrendement zullen stijgen wordt gekoesterd, ondanks het feit dat dit causale verband nooit is aangetoond.

Ten tijde van de totstandkoming van Corus heeft het toenmalig bestuur van Hoogovens weten af te dwingen dat voor Corus Nederland een verlicht structuurregime werd ingevoerd, waardoor de raad van commissarissen onafhankelijk bleef en de directie zelfstandig. Op deze wijze konden, in overeenstemming met bepalingen van Nederlands ondernemingsrecht, de belangen van de onderneming en niet van de aandeelhouders centraal blijven staan. Daarbij werd het bestuur gesteund door een centrale ondernemingsraad die zich als een strategische partner opstelde.

Langzaam begint door te dringen dat de positionering van de onderneming als instrument van de aandeelhouders ten koste gaat van de economische waarde die ondernemingen worden geacht te creëren en zelfs waardevernietiging op aanzienlijke schaal veroorzaakt. In de Verenigde Staten, waar dit model in zijn meeste pure vorm wordt omarmd, hebben de grote beursgenoteerde ondernemingen vanaf 2008 hun investeringen nauwelijks verhoogd. Het rendement op het geïnvesteerde vermogen is teruggelopen, de exportgroei is gestagneerd en het aandeel van nieuwe producten in de totale omzet is nauwelijks gegroeid.

Tata Steel Nederland is aan dit lot ontsnapt. De huidige eigenaar beschouwt haar vestiging in IJmuiden als een juweel in de spreekwoordelijke kroon en om goede redenen.

Tata Steel Nederland genereert, jaar in jaar uit, een aanzienlijke kasstroom. Voldoende om meer te investeren in onderzoek en ontwikkeling dan bijvoorbeeld ThyssenKrupp. Tevens voldoende om in het verleden en in de toekomst aanzienlijke investeringsprogramma’s uit eigen middelen te financieren. En ook nog voldoende om de eigenaar een redelijk dividend uit te keren. Dit staat in schril contrast met de elkaar opvolgende saneringsprogramma’s van de meeste concurrenten.

Tata IJmuiden vormt een spectaculair voorbeeld van wat een directie, raad van commissarissen en ondernemingsraad gezamenlijk vermogen dankzij de vrijheid een levensvatbaar bedrijfsmodel te ontwikkelen en zo de economische waarde te creëren die de basis vormt voor de continuïteit van de onderneming.

De tijd is rijp voor meer flexibiliteit in de keuze van een ondernemingsmodel.